Proza Karela Kryla

 

 

W Czechach ukazał się kolejny tom dzieł zebranych zmarłego 10 lat temu barda „Praskiej Wiosny”, popularnego także w Polsce Karela Kryla.

Siódmy już tom tej wydawanej od roku 1997, ze sporymi przerwami, edycji,  Člověk a jiné prózy ( Człowiek i inne prozy), zawiera zupełnie nieznane u nas utwory prozą pisane przez Kryla. Najstarszy  z prezentowanych w książce obszerną nowelę „Człowiek”, Karel Kryl napisał w latach 70 na emigracji w Monachium. Oprócz niej tom zawiera także niepublikowane dotąd opowiadania i bajki.

Znany w Polsce tylko z pieśni Karel Kryl, był także rzeźbiarzem i malarzem a w ostatnich latach życia, już po Aksamitnej rewolucji, dał się poznać jako wyrazisty i niepokorny publicysta, krytycznie opisujący Czechy rządzone przez byłych dysydentów. Wydany w 2012  roku  tom piąty „Dzieł” zawiera  jego publicystykę z lat 190 – 94. W ubiegłym roku zaś wydano jego „Rymowane komentarze”.

Wcześniejsze tomy zawierają oczywiście jego wiersze i pieśni.

Urodzony w 1944 Karel Kryl, był postacią legendarną. Jako „dziecko burżuja” ( właściciela małej drukarni), chociaż w szkole podstawowej uczył się dobrze, nie dostał świadectwa uprawniającego do kontynuowania nauki. W podobnej sytuacji znalazła się też jego siostra. W końcu przy pomocy znajomych udało się oboje umieścić w szkole ceramiki artystycznej i budowlanej w Bechyni. Kształcili się w specjalności „rzeźba i ceramika sanitarna”, czyli uczyli się, jak robić muszle klozetowe. Śpiewać zaczął w drugiej połowie lat 60.Jego rzeczywista kariera pieśniarza w CSRS trwała niecały rok na przełomie 1968 i 1969 roku. Już po interwencji wojsk Układu Warszawskiego, ukazała się  jedyna wydana w komunistycznych Czechach płyta Kryla ” Braciszku zamknij furtkę” (Bratříčku, zavírej vrátka) , zawierająca utwory wyrażające protest przeciw agresji państw Układu Warszawskiego, a także opisujące życie pod komunistycznym reżimem. Płyta bardzo szybko została zakazana i wycofana z półek.  W roku 1969 jeszcze zdołał wystąpić podczas festiwalu „Bratysławska lira”. Kilka dni potem udał się na koncerty do Niemiec. Kiedy tam przebywał Gustaw Husak nakazał zamknąć granicę i tak Kryl zupełnie nagle i niespodziewanie dla siebie stał się emigrantem. Do upadku komunizmu pracował w Radio Wolna Europa. Do ojczyzny przyjechał dopiero w okresie Aksamitnej Rewolucji. Kilka tygodni,  wcześniej obywatele Czechosłowacji ( ci, których nie zatrzymano na granicy) mieli okazję, po raz pierwszy od 20 lat, go usłyszeć na żywo we Wrocławiu podczas Festiwalu Niezależnej Kultury Czechosłowackiej. Od roku 1990 żył między Monachium i Pragą. Zmarł nagle w marcu 1994 roku.