Georgi Gospodinow laureatem Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus 2019

W sobotę 19 października we Wrocławiu już po raz czternasty wręczono Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus, najważniejsze wyróżnienie przyznawane pisarzom z Europy Środkowej, których proza została wydana po polsku. W tym roku po raz pierwszy Angelusa otrzymał pisarz pochodzący z Bułgarii. Georgiego Gospodinowa jury doceniło za powieść Fizyka smutku (Wydawnictwo Literackie). Nagrodę laureatowi podczas gali we wrocławskim Teatrze Muzycznym Capitol wręczył prezydent Wrocławia Jacek Sutryk.

Tegorocznego zwycięzcę wskazało jury w składzie: Mykoła Riabczuk (przewodniczący), prof. Marcin Cieński, dr hab. Urszula Glensk, Ryszard Krynicki, prof. Anna Nasiłowska, prof. Małgorzata Szpakowska oraz prof. Piotr Śliwiński. Gospodinow otrzymałnagrodę – czek na kwotę 150 tys. złotych oraz statuetkę autorstwa Ewy Rossano. Fundatorem nagród jest miasto Wrocław.

Kim jest laureat Angelusa 2019?
Urodzony w 1968 roku Georgi Gospodinow to jeden z najchętniej tłumaczonych na języki obce prozaików i poetów bułgarskich, którego twórczość omawiana jest na łamach tak prestiżowych tytułów jak m.in. „The New York Times” czy „The New Yorker”. W ojczyźnie wydał dotąd 7 książek poetyckich i 8 prozatorskich, w czym w 2012 Fizykę smutku, powieść, której pierwszy nakład rozszedł się w przeciągu zaledwie trzech tygodni. W Polsce książkę tę w roku 2018 wydało Wydawnictwo Literackie w przekładzie Magdaleny Pytlak.

Jak mówił sam autor podczas spotkania z nominowanymi do Angelusa, Fizyka smutku powstała jako próba odpowiedzi na pytanie, dlaczego Bułgaria uchodzi za jeden z najsmutniejszych krajów na świecie.
– Gospodinow zachęca do ponownego zastanowienia się nad sensem mitu o Minotaurze i pozwala zrozumieć, że potwór w istocie jest ofiarą. W tej prozie realia bułgarskiego życia zostały tak rozmyślnie zuniwersalizowane, że mogą stać się zupełnie bliskie polskiemu czytelnikowi, który przy okazji może dowiedzieć się, dlaczego na Bałkanach połykano żywe ślimaki… – tak opowiada o książce Urszula Glensk, jedna z jurorek Angelusa. Dodaje też: – To powieść o empatii. „Bułgarskie” Sto lat samotności. Tak brzmi wielka literatura.

Angelus za przekład i nagroda publiczności

Od 2010 roku, poza nagrodą za książkę, przyznawana jest także nagroda za najlepsze tłumaczenie w wysokości 20 tys. złotych. Trafia ona do autora przekładu nagrodzonej książki. W tym roku laureatką została Magdalena Pytlak, wykładowczyni w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Trzecim wyróżnieniem wręczanym podczas gali Angelusa jest przyznawana od pięciu lat Nagroda im. Natalii Gorbaniewskiej. Upamiętnia ona zmarłą w 2013 roku Natalię Gorbaniewską – rosyjską poetkę i dziennikarkę, pierwszą przewodniczącą jury Angelusa. Laureata tego wyróżnienia wskazują czytelnicy poprzez internetowe głosowanie. W tym roku największe uznanie czytelników zyskał ukraiński pisarz Jurij Wynnyczuk ze swoim Tangiem śmierci (Wydawnictwo Kolegium Europy Wschodniej).
Tango śmierci to książka zaskakująca. Kiedy myślałem, że nie mam już ochoty czytać kolejnej historii o Lwowie, idealizującej to miasto i jego wielokulturowość, otrzymałem opowieść wciągającą, wręcz pasjonującą. Polski czytelnik otrzymuje tu zupełnie inną perspektywę spojrzenia na Lwów oraz bardzo współczesnego, houellebecqowskiego wręcz bohatera – mówi Piotr Śliwiński, juror Angelusa.

W tegorocznym finale Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus znalazły się następujące autorki i autorzy:Bianca Bellová, Jezioro, tłum. Anna Radwan-Żbikowska (Wydawnictwo Afera), Georgi Gospodinow, Fizyka smutku, tłum. Magdalena Pytlak (Wydawnictwo Literackie), Siergiej Lebiediew, Granica zapomnienia, tłum. Grzegorz Szymczak (Wydawnictwo Claroscuro), Christoph Ransmayr, Cesarski zegarmistrz, tłum. Jacek St. Buras (Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego), Sasha Marianna Salzmann, Poza siebie, tłum. Agnieszka Walczy (Prószyński i s-ka), Jurij Wynnyczuk, Tango śmierci, tłum. Bohdan Zadura (Kolegium Europy Wschodniej), Polina Żerebcowa, Mrówka w słoiku. Dzienniki czeczeńskie 1994–2004, tłum. Agnieszka Knyt, Michał B. Jagiełło (Fundacja Ośrodka KARTA).

Finałową siódemka wyłoniono spośród 105 książek wydanych w 2018 roku, które zakwalifikowane zostały do Nagrody. Wśród dotychczasowych laureatek i laureatów Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus znaleźli się m.in. Jurij Andruchowycz, Martin Pollack, Serhij Żadan, Péter Esterházy czy Swietłana Aleksijewicz, późniejsza laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Organizatorem Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus jest Wrocławski Dom Literatury.