Z Ukrainy kierujemy się na południe, w stronę Albanii, aby zaprezentować kolejną pozycję nominowaną do Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus 2025. Jest nią książka Drugi wyrok autorstwa Fatosa Lubonji, przetłumaczona na język polski przez Dorotę Horodyską, która została wydana nakładem Fundacji „Pogranicze” i Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”. Finałową listę siedmiu tytułów nominowanych do Angelusa 2025 poznamy we wrześniu.     

O książce: W sfingowanym przez reżim Envera Hodży procesie – prowadzonym przy drzwiach zamkniętych i bez obrońców – na podstawie zeznań fałszywych świadków orzeczono kary śmierci dla Fadila Kokomaniego, Vangjela Lezho i Xhelala Koprencki. Dziewiętnastu pozostałych więźniów otrzymało kary od szesnastu do dwudziestu trzech lat więzienia. Drugi wyrok dokumentuje te wydarzenia w komunistycznej Albanii chronologicznie – od końca 1978 roku do maja 1979. Fatos Lubonja opowiada je z perspektywy uczestnika procesu. Książka jest zapisem odwagi i rozsądku, tchórzostwa i podłości, rozpaczy i nadziei. Nic tutaj nie zostało zmyślone, podkolorowane czy dodane. Prawdziwe są realia i prawdziwi protagoniści występujący pod własnymi nazwiskami: dwudziestu dwóch aresztowanych więźniów, śledczy, prokuratorzy i sędziowie, donosiciele i fałszywi świadkowie. Autentyczne są zeznania świadków, akt oskarżenia i wyroki. Prawdziwe są napięcie i niepewność, zdrada i kłamstwo, solidarność i współczucie. Prawdziwy jest także strach przed śmiercią.

O autorze: Fatos Lubonja – urodzony 1951 roku w Tiranie albański pisarz, publicysta i wydawca. W okresie 1974–1991 więzień polityczny. W latach 90. XX w. sekretarz generalny albańskiego Komitetu Helsińskiego, działacz Forum Praw Człowieka. Od 1991 roku publikuje teksty, w których poddaje analizie albańską rzeczywistość postkomunistyczną. Drugim nurtem twórczości są wspomnienia i opowiadania więzienne, m.in.: Në vitin e shtatëmbëdhjetë (W siedemnastym roku, 1994), Ploja e mbrame (Ostatnia rzeź, 1994), Ridënimi (Drugi wyrok, 1996), Jetë burgu (Więzienne życie, 2021). W Polsce ukazał się wybór publicystyki z lat 1991–2002 Albania: wolność zagrożona (2005) oraz szereg artykułów i opowiadań publikowanych na łamach „Gazety Wyborczej” i w różnych czasopismach. W latach 2002–2009 pisarz pięciokrotnie odwiedził Polskę. Tłumaczony na: angielski, włoski, niemiecki, francuski, serbski, czeski, grecki, polski, macedoński, hiszpański, niderlandzki. Laureat m.in.: Nagrody Moravii (2002), Nagrody Herdera (2004), Polskiej Nagrody im. Sérgio Vieira de Mello (2009). Współtwórca (wraz z Ardianem Iusufim) instalacji Postbllok Checkpoint (2013) w centrum Tirany. Od 1994 wydaje czasopismo „Përpjekja” (Wysiłek). Mieszka w Albanii i we Włoszech.

O tłumaczce: Dorota Horodyska – polska tłumaczka i eseistka, członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Ukończyła filologię rosyjską na Uniwersytecie Warszawskim. Na tej samej uczelni obroniła pracę doktorską z zakresu literatury rosyjskiej. Jest jedną z nielicznych tłumaczy, zajmującą się przekładami literatury albańskiej z oryginału. Jej dorobek do 2025 roku obejmuje przekłady 14 książek oraz kilkudziesięciu artykułów albańskich autorów (zarówno z Albanii, jak i Kosowa), które ukazywały się od 1998 roku w „Gazecie Wyborczej”, „Przeglądzie Albańskim”, „Krasnogrudzie”, „Czasie Kultury”. W „Dialogu” opublikowała trzy dramaty. Dramat Buty (2004) Stefana Çapaliku był pierwszym albańskim dramatem przełożonym na język polski. Tłumaczyła najbardziej znanych autorów albańskich, takich jak: Ismail Kadare, Fatos Kongoli, Ylljet Aliçka, Fatos Lubonja, Luljeta Lleshanaku. Prezentując ich twórczość tworzy panoramę literatury albańskiej po upadku komunizmu. O kondycji literatury albańskiej, tamtejszym rynku wydawniczym i oczekiwaniach polskiego czytelnika, pisała i mówiła także w wywiadach dla albańskiej prasy. Trzy książki Ismaila Kadarego w jej tłumaczeniu: Pałac Snów, Ślepy ferman, Wypadek znalazły się w finałowej siódemce Nagrody Angelus. Ma w dorobku dwa tomiki poetyckie Luljety Lleshanaku. Oba zostały w Polsce nagrodzone. Zbiór Dzieci natury otrzymał w 2012 doroczną nagrodę czasopisma „Literatura na Świecie” za najlepszy przekład poezji. W 2022 tom Woda i węgiel zdobył główną nagrodę 7. edycji konkursu Europejski Poeta Wolności, w tym nagrodę dla tłumacza za przekład. Jest także laureatką Nagrody Srebrne Pióro (2002), przyznawanej przez albańskie Ministerstwo Kultury za najlepszy przekład prozy na język obcy. Mieszka w Warszawie. Prezes Towarzystwa Polsko-Albańskiego.