– Jeśli mamy uleczyć ludzkość to nie będzie to droga przez politykę ani historię, ale przez kulturę – mówił rumuński pisarz Varujan Vosganian, autor „Księgi szeptów” (Książkowe Klimaty), laureat jedenastej edycji Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus 2016.

Jury Angelusa ogłosiło werdykt w sobotni wieczór (15 października) podczas uroczystej gali w Teatrze Muzycznym Capitol.

Varujan Vosganian został podwójnym laureatem nagrody. Głosami czytelników otrzymał najpierw Nagrodę im. Natalii Gorbaniewskiej. – Sztuka nie powinna tworzyć wniosków. Wnioski zabijają sztukę. Sztuka jest rodzajem  świadectwa i to czytelnicy tworzą wnioski, a każdy kto czyta staje się w pewien sposób pisarzem – mówił pisarz odbierając Nagrodę im. Natalii Gorbaniewskiej.

Chwilę później jego nazwisko, już jako laureata Nagrody Angelus, ogłosił ze sceny Mykoła Riabczuk, przewodniczący jury. Wcześniej powiedział: – Wybór nie był łatwy, bo w finale znalazło się siedmiu wspaniałych autorów i siedem książek, z których każda zasługuje na nagrodę. Wybraliśmy laureata po długich i trudnych dyskusjach.

Vosganian, rumuński Ormianin jest autorem „Księgi szeptów”, wydanej przez wrocławskie  Książkowe Klimaty w tłumaczeniu Joanny Kornaś-Warwas, która także tego wieczoru odebrała nagrodę dla tłumacza nagrodzonej książki.

„Księga szeptów”, wyróżniająca się niezwykle misterną konstrukcją, opowiada o ludobójstwie Ormian w 1915 roku, którego dopuścili się Turcy. To nie tylko opis tragedii, ale przede wszystkim upomnienie się o pamięć ofiar. Turcja nigdy nie uznała mordów na Ormianach za ludobójstwo, konsekwentnie władze tureckie zacierały i zacierają ślady tego wydarzenia. Zachowało się niewiele dokumentów na ten temat, ci, którzy przeżyli i byli świadkami odchodzą lub odeszli, w Turcji jest to temat tabu. Vosganian upomina się o zamordowanych wówczas Ormian, a mogło ich być nawet 1,5 miliona. „Księga szeptów” to pierwsza powieść Varujana Vosganiana, który jest nie tylko pisarzem i poetą ale także uznanym ekonomistą i politykiem. Książka ukazała się w 2009 roku i doczekała się już 2 wznowień.

– Kiedy trzy lata temu po raz pierwszy spotkałem się z Joanną Kornaś-Warwas i zgodziłem się, by przełożyła moją książkę na polski, to jeden z argumentów, którego użyła, przedstawiając ją wydawnictwom, był taki, że książka może zdobyć właśnie nagrodę Angelus – wspominał  Varujan Vosganian. – Wierzę, że opisując tragedię o takim wymiarze opisałem wszystkie tragedie tego świata. Wielkie tragedie nie mają jednego języka. W historii śmierć jest pojęciem abstrakcyjnym, wyrażonym cyframi z dużą ilości zer, w literaturze nie ma cyfr, każdy umiera i cierpi za siebie – mówił pisarz odbierając Nagrodę Angelus z rąk Rafała Dutkiewicza, prezydenta Wrocławia. – Jeśli mamy uleczyć ludzkość to nie będzie to droga przez politykę ani historię, ale przez kulturę. Kultura jest „drogą do Damaszku”, przez którą zostaniemy zbawieni.

Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus przyznaje miasto Wrocław. Laureata wybiera jury w składzie: przewodniczący Mykoła Riabczuk, prof. Stanisław Bereś, Piotr Kępiński, Tomasz Łubieński, Krzysztof Masłoń, Justyna Sobolewska, Mirosław Spychalski. Autor nagrodzonej książki otrzymuje statuetkę projektu Ewy Rossano oraz 150 tysięcy złotych. W przypadku gdy Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus trafia w ręce zagranicznego pisarza, osobną nagrodę za przekład (20 tys. zł) odbiera tłumacz.

Agnieszka Kołodyńska