Niedawno ukazały się, nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego, dwie warte uwagi książki o awangardzie Europy Środkowej i Wschodniej : Głuchy brudnopis. Antologia manifestów awangard Europy Środkowej oraz Awangarda Środkowej i Wschodniej Europy – innowacja czy naśladownictwo? Interpretacje.
Głuchy brudnopis. Antologia manifestów awangard Europy Środkowej , pod redakcją Jakuba Kornhausera i Kingi Siewior , jest przedsięwzięciem pionierskim, a zebrany materiał i komentarz zostały opracowane nowocześnie i nowatorsko. To wybór najważniejszych manifestów i tekstów programowych historycznych awangard środkowoeuropejskich. Antologia prezentuje najciekawsze dla nich kierunki: czeski poetyzm i artyficjalizm, jugosłowiański zenityzm i hipnizm, rumuński integralizm czy czy wreszcie surrealizm, rozwijający się intensywnie w całym regionie.
Wybór przedstawia teksty pisane od początku lat 20. do drugiej połowy lat 40. XX wieku, co pozwala prześledzić rozwój „nowej sztuki” w ówczesnej Czechosłowacji, Jugosławii i Rumunii. Zaproponowane przez autorów ujęcie uwzględnia zatem zarówno lokalne uwarunkowania, jak i kosmopolityczne inspiracje lokalnych ruchów, akcentuje oryginalność i różnorodność wypływające z indywidualnych pomysłów poszczególnych twórców i teoretyków, ale także zapożyczenia z wielkiego europejskiego ruchu awangardowego.
Doskonałym uzupełnieniem do tego wyboru jest druga książka –Awangarda Środkowej i Wschodniej Europy – innowacja czy naśladownictwo? Interpretacje, pod redakcją Michaliny Kmiecik i Małgorzaty Szumnej. To zbiór szkiców poświęconych dorobkowi programowego, literackiemu i artystycznemu ruchów awangardowych w naszej części Europy.
Spis treści
Małgorzata Szumna, Wstęp
Jan Balbierz, Multimedialność a kryzys reprezentacji. Wstępne rozpoznania
Jerzy Jarzębski, Maggi Jerzego Jankowskiego – prekursorski poemat
Emiliano Ranocchi, Proroctwa Marinettiego i Jasieńskiego. Rzecz o awangardzie (po)nowoczesności
Aleksandra Surdykowska, Czy Majakowski był nam obcy? Eksperymenty rosyjskich twórców początku XX wieku a ruch awangardowy w Polsce
Aleksander Wójtowicz, Miasto świateł i ruchu. Paryż Pierwszej Awangardy
Andrzej Szczerski, Niewidoczna awangarda „Nowej Europy”
Agnieszka Korniejenko, Do czego doprowadza artystę ukraińska awangarda?
Jolanta Sujecka, Nowe narodowe „my” awangardy w kontekście procesów narodotwórczych kręgu Slavia Orthodoxa na Bałkanach (Geo Milew i zenityzm Ljubomira Micicia)
Olga Bartosiewicz, „Mieszkamy na pięćdziesiątym siódmym piętrze. Stamtąd widzimy międzykontynentalnie”. Spojrzenie na awangardę z perspektywy rumuńskiego integralizmu
Jakub Kornhauser, Krnąbrna obecność. Bunt przedmiotów w poezji surrealistycznej: przypadek Gellu Nauma
Hanna Marciniak, Soc/sur/realizm? Dyskusje wokół poetyki realistycznej w czeskiej awangardzie lat trzydziestych–sześćdziesiątych
Anna Gawarecka, O trwałości inspiracji awangardowych. Fenomen czeskiego surrealizmu
Agnieszka Karpowicz, Pop-art czy pol-art? TerytoriA, kontekstY, awangardY
Małgorzata Dawidek Gryglicka, Suwerenność neoawangardy. W poszukiwaniu odrębności polskiej poezji konkretnej i sztuki konceptualnej
Leszek Engelking, Wnuk ekspresjonistów i postmodernista mimo woli. Elementy ekspresjonistyczne w twórczości Jáchyma Topola
Michalina Kmiecik, Teoria awangardy Europy Środkowej i Wschodniej a problem powtórzenia