Nasi. Podróżując z wrogiem

Ta książka wywołała na Litwie wiele dyskusji. Dzisiaj „Nasi. Podróżując z wrogiem” Ruty Vanagaite i Efraima Zuroffa ukazują się w Polsce (Czarna Owca). 

Autorzy, Efraim Zuroff i Rūta Vanagaitė, opisują swoją podróż po Litwie w poszukiwaniu żyjących świadków masowych egzekucji na ludności żydowskiej w latach 1941–1944.

Na stronie wydawcy czytamy: „W żadnym innym kraju zbrodnie nazistowskie nie były dokonywane na taką skalę. Zamordowano ponad 90 procent z przeszło 200 tysięcy litewskich Żydów. Niemcom aktywnego wsparcia udzielali kolaboranci ze specjalnej litewskiej formacji wojskowej, kierowanej przez Hauptscharfuehrera SS Martina Weissa”.

Ruta Vanagaite: „Nasi” byli tymi, którzy zabijali, i tymi, których zabijano. Te świadectwa mną wstrząsnęły, to w ogóle było szokujące doświadczenie. Pomyślałam, że mieszkańcy Litwy muszą o tym wiedzieć. Muszą wiedzieć, dlaczego Litwini zabijali, wiedzieć, że zabójcami byli całkowicie normalni, zwykli ludzie. Jedni i drudzy byli „nasi”. Ofiary, i oprawcy. Nie możemy wyrzec się ani jednych, ani drugich – tłumaczy tytuł swej książki autorka. – To historia o zabójcach i zabitych. O Litwinach i Żydach. O tym, co się stało przed 75 laty na naszej litewskiej ziemi, na której wciąż jest bardzo dużo antysemityzmu. Chociaż Żydów praktycznie już nie ma, nienawiść pozostała. Nawet motywy zostały te same: że Żydzi to komuniści i wrogowie. Do dziś padają te same argumenty.

W jednym z wywiadów Vanagaite mówiła: Holokaust był planem nazistowskim, ale realizowała go litewska władza, sojusznik Hitlera. Podczas okupacji w litewskiej administracji cywilnej było około 20 tys. osób i tylko 660 Niemców. To litewskie samorządy wspólnie z litewską policją sporządzały listy Żydów, organizowały doprowadzenie Żydów przed doły, miejscowa ludność musiała kopać te doły, a następnie je zakopywać. Władze lokalne organizowały podział majątku Żydów. Nazistom oddawano tylko kosztowności, cała reszta: domy, ziemia, ubrania, meble, naczynia było sprzedawane na aukcji. W 1941 roku Litwa bardzo się wzbogaciła.

Rūta Vanagaitė urodzona w 1955 r. w Szawlach na Litwie – specjalistka od PR, teatrolog, działaczka społeczna i polityczna. Pomysłodawczyni festiwalu teatralnego LIFE. Producentka programów telewizyjnych. W 1993 r. otrzymała tytuł Kobiety Roku.

Efraim Zuroff  urodzony w 1948 r. Nowym Jorku – izraelski historyk zwany „ostatnim łowcą nazistów”.  Dyrektor biura Centrum Szymona Wiesenthala w Jerozolimie oraz koordynator akcji poszukiwania zbrodniarzy hitlerowskich na całym świecie. Uzyskał światowy rozgłos dzięki swojemu zaangażowaniu w odkrycie miejsca pobytu w Argentynie Dinko Šakića, komendanta obozu koncentracyjnego w Jasenovacu.