Teksty Claudio Magrisa, prozaika, eseisty, tłumacza, profesora związanego z uniwersytetem w Trieście, które ukazały się w tomie „O demokracji, pamięci i Europie Środkowej” stanowią doskonałe uzupełnienie narracji, którą autor prezentował w „Dunaju” czy „Mikrokosmosach” – książkach dobrze znanych polskiemu czytelnikowi.

Przed laty, Claudio Magris, zabrał czytelników w podróż-rejs po jednej z najbardziej mitycznych rzek Europy – Dunaju. Badając legendę rzeki łączącej wiele krain starego kontynentu, intrygował odbiorcę swoją perspektywą skupiając się na kategorii drogi/granicy, pokazując jak płynność i wzajemne przenikanie się kultur tworzy specyficzną mieszankę. Pełna erudycyjnych pasaży, wartko napisana książka szybko zdobyła popularność, a nawet stała się inspiracją dla kolejnych autorów. Oto rzeka – mogła zostać głównym bohaterem, mocnym punktem odniesienia dla prowadzonej opowieści. O sukcesie Magrisa zdecydował też język pisarza – klarowny, bogaty, przystępny w formie. W „Mikrokosmosach” Magris powędrował m.in tropami miasta, z którym jest związany – Triestu. Pogranicze i poczucie przynależności do wspólnoty pisarz pokazał na przykładach małych historii (małych nie znaczy mniej ważnych), które często ulegają zapomnieniu, przytłoczone wielkimi żywiołami, takimi jak wojny czy polityczny podział krain.

W „O demokracji, pamięci i Europie Środkowej” tematy, które interesują Claudio Magrisa zyskują publicystyczny wymiar. Mit habsburski, rozważania o przejściu z kategorii poddanego do obywatela, przenikanie się kultur i tradycji, dialog i tolerancja, prawo oraz odczucie „granicy” – kiedy to porządkujemy to co jest nasze, znane i to co odbieramy jako inne, obce i dlaczego tak się dzieje – wpisują się w naszkicowany przez Magrisa obraz, gdzie pamięć rekonstruuje się często poprzez mozolne badania, ale też ulega skłonności do mitologizowania przeszłości. Warto zwrócić uwagę na zawarty w tomie esej Sekrety i nie – interesującą analizę odnoszącą się do kultywowania tajemnic, tego co „niewysłowione i niepoznawalne” jako prawdy wyższej natury. Magris stawia tezę, władza zawsze potrzebuje sekretu niezależnie od konstrukcji ustroju państwa. Ale sekret może też degenerować i przybierać wulgarne formy manipulacji społecznością.

Zbiór „O demokracji, pamięci i Europie Środkowej” ukazał się w maju tego roku, nakładem Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie.

Claudio Magris „O demokracji, pamięci i Europie Środkowej”, wybór i przekład Joanna Ugniewska, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2016