W Kiejdanach, na Litwie, już w najbliższy piątek rozpocznie się 2. Festiwal im. Czesława Miłosza.

Podczas licznych prezentacji i dyskusji pojawią się także goście z Polski. O zagrożeniu ze strony Rosji, atmosferze wewnętrznej w Rosji a także o wzmocnieniu politycznych sił ultrakonserwatywnych i nacjonalistycznych w krajach europejskich, m.in. w Polsce ale także o sytuacji na Litwie będą dyskutować: Leonidas Donskis, Liutauras Degėsys, Tomas Kavaliauskas, Almantas Samalavičius, dr. Adam Pomorski (prezes Polskiego PEN Club) Adam Szostkiewicz (tygodnik „Polityka“), Jakub Ekier (poeta, tłumacz, eseista).

W sobotę zaprezentowane zostanie litewskie wydanie książki Piotra Kępińskiego i Herkusa Kunciusa „Rozmowa Litwina z Polakiem.”

Tom rozmów Herkusa Kunčiusa i Piotra Kępińskiego, Litwina i Polaka, dwóch literatów średniego pokolenia. To nie tylko dialog między pisarzami należącymi do bliskich, z historycznego punktu widzenia braterskich narodów, ale przede wszystkim rozmowa ludzi o podobnych doświadczeniach. Bogate w dygresje rozmowy dotyczą czasów sowieckich, fascynacji muzycznych i literackich, poglądów ich pokolenia na świat, wydarzenia historyczne i niedawną przeszłość. Poruszane są także najbardziej aktualne tematy, takie jak konflikt na Ukrainie czy sytuacja polskiej mniejszości na Litwie.

Jak określił to w przedmowie Adam Michnik, książka jest to pochwałą rozmowy, nie tylko między przedstawicielami tej samej generacji, ale także między krajami, ponieważ ich ustami wypowiedziane zostają doświadczenia państw, w których więcej jest podobieństw, niż stereotypowych różnic.

O książce pisał niedawno Dominik Wilczewski (Przegląd Bałtycki):

„„Rozmowa Litwina z Polakiem” jest przede wszystkim dialogiem dwóch rówieśników. Obaj urodzili się w połowie lat 60., ich młodość – ten czas kiedy rzeczywistość przeżywa się intensywniej – przypadła na okres wielkich przemian, znaczonych przez „Solidarność” i stan wojenny, wojnę w Afganistanie i powstanie „Sąjūdisu”, a wreszcie zdobycie upragnionej wolności i otwarcie się ich ojczyzn na świat. „Nasze pokolenie miało to szczęście, że było świadkiem nie tylko upadku muru berlińskiego, ale i rozcięcia drutu kolczastego dzielącego Litwę i Polskę” – zauważa w pewnym momencie Kunčius.

Jest więc jasne, że rozpad „starego” świata nie mógł autorów książki nie uradować. Zanim to nastąpiło, obaj na własną rękę, tak jak i wielu innych współobywateli, różnymi sposobami próbowali tworzyć wokół siebie prywatną przestrzeń wolności. Dzięki literaturze, kinematografii ale także kulturze masowej, czy muzyce rockowej wykuwali sobie swoje maleńkie okno na świat. Kunčius, co nas – Polaków musi mile połechtać, należy do tego pokolenia Litwinów, dla którego „oknem na świat” był kontakt z językiem i kulturą polską, nawet w tak prozaicznym dla nas wymiarze, jak „Lato z Radiem” czy telewizyjny „Teleexpress”.

Kępiński i Kunčius dzielą się więc swoimi zainteresowaniami i fascynacjami, przede wszystkim literackimi, także filmowymi czy muzycznymi. Wspomniane pokoleniowe powinowactwo nie oznacza zgodności autorów we wszystkich kwestiach. Najciekawsze są właśnie te fragmenty, gdzie obaj panowie K. się spierają, jak choćby w dyskusji o twórczości Tarkowskiego, czy o zachodnioeuropejskim zachłyśnięciu się komunizmem. Kępiński ma więcej wyrozumiałości dla choćby włoskich komunistów, Litwin nie idzie zaś na żadne kompromisy. Inaczej patrzą też na zorganizowaną religijność.

Jak widać na powyższym przykładzie interlokutorzy nie unikają politycznych kontrowersji. „Rozmawiając i pisząc, nie spostrzegaliśmy zmieniających się w Wilnie pór roku, ale rozumieliśmy, że za granicami Litwy i Polski zaczynają dziać się rzeczy groźne, które wkrótce niczym cienie zaczęły nas nieubłaganie prześladować” – zauważa Kunčius. Książka powstawała w czasie, gdy na Ukrainie na dobre rozgorzał konflikt wywołany rosyjską agresją. Autorzy rozumieją skalę rosyjskiego zagrożenia, odradzania się uśpionego nacjonalizmu i imperializmu, podzielają pesymistyczny pogląd na Europę Zachodnią, która nie rozumie (albo nie chce zrozumieć) obaw i problemów drugiej części kontynentu.

Na finał swoich wspólnych rozważań autorzy pozostawiają te najbardziej drażliwe polsko-litewskie kwestie. I Polak, i Litwin z dystansem podchodzą do zbiorowego, ostentacyjnego patriotyzmu i narodowej tromtadracji, dlatego łatwiej im o porozumienie. Kępiński sięga po przykłady z najnowszej europejskiej historii, jak sąsiedzi powinni takie problemy rozwiązywać, Kunčius apeluje, aby nie skupiać się na sprawach, jak to sam ujmuje, „dekoratywnych”. Jest tu i różnica zdań, i wola dialogu. „Na tle niepokoju o przyszłość naszej wspólnej Europy i naszych krajów niezgoda między sobą wydaje się tragikomiczna” – podsumowuje w posłowiu Leonidas Donskis”.

Program Festiwalu:

3 czerwca, piątek

Centrum Wielokulturowe Muzeum Krajoznawczego w Kiejdanach (plac Stary Rynek 12)

Godz. 17.00 – Otwarcie Festiwalu. Dyskusja z udziałem prof. Leonidasa Donskisa i prof. Šarūnasa Liekisa pt. „Czy dla nas Europa jest ojczysta? Kryzys polityczny i kulturowy w Europie”.

Godz. 18.00 – otwarcie wystawy Algimantasa Aleksandravičiusa pt. „Ostatni obywatele WKL (o Adamie Mickiewiczu i Czesławie Miłoszu).

Kościół Ewangelicko-Reformowany w Kiejdanach (ul. Senoji 1)

Godz. 19.00 – Antanas Jasenka MISSUS

Dysput urodzonego na Ziemi Kiejdańskiej kompozytora muzyki współczesnej z krajanem, laureatem nagrody Nobla

Wykonawcy:

Chów BREVIS (dyrygent Gintautas Venislovas)

Algirdas Januševičius − trąbka

Vaidotas Martinaitis – aktor

Antanas Jasenka, Ūdrys Jonas Jasenka − elektronika

4 czerwca, sobota

Centrum Wielokulturowe Muzeum Krajoznawczego w Kiejdanach (plac Stary Rynek 12)

Godz. 12.00 – dyskusja literatów z litewskiego i polskiego PEN Club pt. „Pisarz w zmieniającej się Europie”.

Tematy: Zagrożenie ze strony Rosji. Atmosfera wewnętrzna w Rosji, nasz pogląd na kulturę Rosji

Wzmocnienie politycznych sił ultrakonserwatywnych i nacjonalistycznych w krajach europejskich. Przykład Polski. Opinia intelektualistów. Sytuacja na Litwie.

Udział biorą: prof. Leonidas Donskis, Liutauras Degėsys, Tomas Kavaliauskas, Almantas Samalavičius, dr. Adam Pomorski (prezes Polskiego PEN Club) Adam Szostkiewicz (tygodnik „Polityka“), Jakub Ekier (poeta, tłumacz, eseista).

Godz. 15.00 – Prezentacja książki Herkusa Kunčiusa i Piotra Kępinskiego „Rozmowa Litwina z Polakiem”. Dyskusja.

Kościół Ewangelicko-Reformowany w Kiejdanach (ul. Senoji 1)

Godz. 18.00 – Simonos Jakubėnaitės i koncert SILENT CORNERS

10 czerwca, piątek

Centrum Wielokulturowe Muzeum Krajoznawczego w Kiejdanach (plac Stary Rynek 12)

Godz. 18.00 – Prezentacja książki Rimvydasa Valatki „Jogailos akmuo. Lenkija” („Kamień Jagiełły. Polska”) i dyskusja autora z historykiem dr. Alvydasem Nikžentaitisem (przewodniczący Forum Dialogu i Współpracy im. Jerzego Giedroycia) i prof. dr. Alvydasem Jokubaitisem

Podwórze Biblioteki Publicznej im. Mikalojusa Daukšasa (plac Wielki Rynek 11)

Godz. 20.00 – Projekt zespołu folklorystycznego JORĖ i najlepszych litewskich muzyków jazzowych pt. JORĖ REMIXED

Wystąpią: JORĖ, Domas Aleksa, Liutauras Janušaitis, Jonas Gliaudelis.

(Jeżeli pogoda nie dopisze, to koncert odbędzie się w Centrum Wielokulturowym Muzeum Krajoznawczego w Kiejdanach (plac Stary Rynek 12)

11 czerwca, sobota

Centrum Wielokulturowe Muzeum Krajoznawczego w Kiejdanach (plac Stary Rynek 12)

Godz. 17.00 – Spotkanie-dyskusja z kierowniczką Fundacji Pogranicze i Międzynarodowego Centrum Dialogu im. Czesława Miłosza w Krasnogrudzie Małgorzatą Sporek-Czyżewską. Film „Dolina Issy”

Podwórze Biblioteki Publicznej im. Mikalojusa Daukšasa (plac Wielki Rynek 11)

Godz. 18.30 – Zamknięcie Festiwalu. Koncert Orkiestry Klezmerskiej Teatru Sejneńskiego

(Jeżeli pogoda nie dopisze, to koncert odbędzie się w Centrum Kultury w Kiejdanach (ul. J.Basanavičiusa 24)

Organizator: Muzeum Krajoznawcze w Kiejdanach

Sponsorzy: Litewska Rada Kultury, Samorząd Rejonu Kiejdańskiego

Partner: festiwal Broma Jazz