135 lat temu redakcja pisma „Bluszcz” rozpoczęła druk Powracającej fali Bolesława Prusa. Publikacja utworu w odcinkach trwała dwa i pół miesiąca. Ostatni odcinek ukazał się w numerze z 13 października 1880 roku. Opowiadanie to uchodzi za pierwszy w literaturze polskiej opis robotniczego strajku.

Bolesław Prus (1847-1912) to nie tylko wybitny powieściopisarz, autor Lalki, Emancypantek, Faraona i Dzieci, ale również znakomity nowelista. Do jego najlepszych osiągnięć w tej dziedzinie należą: Kłopoty babuni, To i owo, Antek, Katarynka, Nawrócony, Kamizelka, Omyłka czy Żywy telegraf. Jak twierdzi prof. Henryk Markiewicz, autor podręcznika akademickiego poświęconego epoce Pozytywizmu: „wypracował Prus w formach nowelistycznych własny styl budowania rzeczywistości literackiej. Na styl ten składało się naturalne, unikające widocznej regularności szeregowanie cząstek fabularnych, rygorystyczna oszczędność w doborze szczegółów, przewaga relacji skrótowej i charakteryzującego dialogu nad opisami i zbliżeniami, panowanie stylu neutralnego, bardzo prostego pod względem składniowym, z którym tym mocniej kontrastowały krótkie, lecz intensywne wstawki liryczne lub akcenty ironii, obok niewybrednego nieraz i rubasznego żartu – humor, który zespalał wzniosłość i bohaterstwo z pospolitością i komizmem, a głębokie wydarzenia wewnętrzne przedstawiał «mową nie wprost», metonimicznie – poprzez ich drobne, niepozorne przejawy i akcesoria”.

Opis ten doskonale pasuje do Powracającej fali, historii fabrykanta Gotlieba Adlera i jego syna Ferdynanda, a także przyjaźni z pastorem Marcinem Böhme. Istotną rolę w tej historii odgrywa tragiczna śmierć, zatrudnionego w fabryce Adlera, ślusarza Kazimierza Gosławskiego. Opowiadanie Prusa to opowieść o dramatycznym losie, który przechodzi z ojca na syna, ale nie tylko, bowiem po reportersku przedstawiony został w nim mechanizm powstawania proletariackiego buntu.

Oprócz tego utworu, w Zakładzie Rękopisów Biblioteki Narodowej przechowywane są rękopisy wielu utworów Bolesława Prusa, m.in. Antka i Faraona, ponadto Kronik tygodniowych publikowanych w „Niwie”, „Ateneum”, „Nowinach Literackich”, „Tygodniku Ilustrowanym” oraz w „Kurierze Warszawskim”, a także zbiory listów od m.in. Stefana Żeromskiego i Juliana Ochorowicza, filozofa i psychologa, teoretyka pozytywizmu, a także listy Prusa do Oktawii z Radziwiłłowiczów Rodkiewiczowej (żony Stefana Żeromskiego) i do Witolda Chodźki, psychiatry i neurologa.

fot. wikimedia